Afetlerde Destek Hizmeti Sunmak Üzere Saha Çalışmalarına Katılanlar için Öz Bakım

Broşür için: .pdf

Afet sırası ve sonrasında destek hizmeti sunmak saha çalışanları için zorlayıcı bir deneyimdir. Afetzedelerin travmatik yaşam deneyimlerine maruz kalmak, yoğun iş yükü ve sınırlı kaynaklar sebebiyle saha çalışanları da travmatik stres belirtileri gösterebilir. Afet çalışmalarına katıldığınızda, ortada gerçek bir tehdit durumu olmamasına rağmen afetzedelerin travmatik yaşantılarına maruz kalmanın ardından, bazen olayı yeniden yaşıyormuşsunuz gibi tepkiler verebilirsiniz. Bu durumu neden olan  durum ikincil travmatizasyondur.  Stres tepkilerininin ortaya çıkmasına ise tetikleyiciler  sebep olur. Bu tetikleyiciler sesler, kokular, yerler, insanlar, belirli tarihler, günün belirli zamanları olabilir. Dolayısıyla, kendi stres tepkilerinizi bilmeniz ve bu tepkilerle baş etme becerilerinizi güçlendirmeniz sizi ikincil travmatizasyondan koruyacaktır.  

Saha çalışanlarının afet bölgesinde destek hizmeti sunmanın sonucunda maruz kalacakları stres etmenlerinden korunabilmeleri için takip edebilecekleri bazı adımlar bulunmaktadır. Bu adımlar afet bölgesine gitmeden önce, afet bölgesinde iken ve afet bölgesinden döndükten sonra uygulanabilecek adımlar olarak üç aşamada ele alınabilir. 

Aşağıda, afetlerde destek hizmeti sunan saha çalışanlarının psikolojik iyi oluşlarını korumalarına yardımcı olacak ve afet bölgesinde karşılaşabilecekleri travmatik yaşam deneyimleri ile baş etme kapasitelerini arttırmalarına yardımcı olacak bazı önerilere yer verilmiştir. 

Afet Bölgesine Gitmeden Önce

• Afet bölgesinde ne gibi bir destek sunacağınız ve sizden neler yapmanızın beklendiği konusunda bilgi edinin. 

• Afet bölgesine gitmeden önce sevdiğiniz kişilerle nasıl iletişim kurabileceğinizi konuşun. Afet bölgesinde telefon, internet ile ilgili bağlantı sorunları yaşayabilirsiniz. Bu tür durumlarda neler yapabileceğinizi düşünün.

• Afet bölgesinde karşılaşabileceğiniz acil durumların neler olabileceği ve bu tür durumlarda nasıl davranmanız gerektiği ile ilgili bilgi alın.  

• İkincil travmatizasyon ve tükenmişlik belirtileri konusunda bilgi sahibi olun. 

• Sağlıklı baş etme stratejilerinizi gözden geçirin. 

Afet Bölgesinde İken

• Ekip arkadaşlarınızla iletişim halinde olun. 

• İkincil travmatizasyon, tükenmişlik gibi stres tepkileri konusunda kendinizi gözlemleyin. 

• Yukarıda da tanımlandığı gibi ikincil travmatizasyon travmatik bir olayı duymaktan/öğrenmekten veya böyle bir olay geçirmiş birisine yardım vermekten kaynaklı gelişir. Belirtileri arasında travmatik deneyim tekrarlanıyormuş gibi hissetmek, travma hatırlatıcılarından kaçınma, hatırlatıcıları rüyada görme bulunur. 

• Tükenmişlik ise sürekli ve yoğun strese maruz kalmanın bir sonucu olarak hissedilen boşluk, umutsuzluk ve çaresizlik duygusunun eşlik ettiği motivasyon kaybıdır. 

• Afet durumlarında herkes belirli düzeylerde etkilenmeler gösterebilir. Sizin de bazı stres tepkileri göstermeniz oldukça doğaldır. Afet durumlarında aşağıda belirtilen tepkileri gösterebilirsiniz.

• Derin üzüntü, keder ve öfke anormal bir durum karşısında gösterilen normal tepkilerdir.

• İhtiyaç sona erene kadar afet bölgesinden ayrılmak istemeyebilirsiniz.

• Yorulmanıza rağmen çalışmaya devam etmek isteyebilirsiniz.

• Mola vermek ve rahatlama ihtiyaçlarınızı erteleyebilirsiniz.

• Yukarıda sıralanan belirtilerin dışında stres yönetimine ihtiyaç duyduğunuzu gösteren belirtiler de bulunmaktadır. Bunlar:

Kendinizi ifade etmekte güçlük

Talimatları hatırlamada zorluk

İş ve kişisel yaşam dengesini kurmakta zorluk

Olağandan daha sinirli olma

Karar vermede zorluk

Sınırlı dikkat süresi

Risk alma davranışlarında artış

Titreme/ baş ağrısı/ bulantı

Kafa karışıklığı

Sorun çözmekte güçlük

Kurallara uymayı reddetme

Madde kullanımı

Hatalarda artış

• Yardım hizmeti sunma sonucunda oluşan stres belirtileriniz var ise sağlıklı baş etme stratejilerine başvurun. Bu stratejilerden birkaçı aşağıda sıralanmıştır:

Sosyal destek kaynaklarını kullanmak

Aile, arkadaş ve ekip arkadaşlarıyla iletişim halinde olmak

İşte düzenli dinlenme zamanları vermek

Aşırı sorumluluk almaktan kaçınmak

Ekip arkadaşlarından, kendinden ve işten beklentiler konusunda gerçekçi olmak

Geçmişte stresle baş etmeye yardımcı olan ve kişinin dayanıklılığını arttıran faktörlerin farkına varmak

Ekipler halinde çalışmak

Günlük tutmak

Nefes egzersizleri yapmak veya rahatlama tekniklerini uygulamak

Günlük çalışma saatlerinin en fazla 12 saat ile sınırlandırılması

Afet çalışanları için oluşturulan psikososyal destek hizmetlerinden faydalanmak  

Yeterli su içme ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek

Afet bölgesindeki deneyimler ve bu deneyimlerin uyandırdığı duygular hakkında güvenilen kişilerle konuşmak

Akran destek sistemi kurmak ve birbirinin stres tepkilerini izlemek

Afet Bölgesinden Döndükten Sonra

• Sağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürün.

• Aile ve arkadaşlar ile vakit geçirmeye özen gösterin. 

• İkincil travmatik stres, tükenmişlik, gibi yardım hizmeti sunmaktan kaynaklı gelişebilecek zorlanmalar konusunda kendinizi gözlemleyin.

• Günlük rutin oluşturun. 

• Afetzedelere yardım hizmeti sunmanın kişisel ve profesyonel yaşantınız üzerindeki etkilerinin farkında olun. 

ÖNEMLİ NOT:

Afetzedelere yardım hizmeti sunma sonucunda gerektiğinde profesyonel destek almayı ihmal etmeyin. Toplumsal iyileşmemiz için her birimizin iyi oluşunu korumamız ve desteklememiz gerekli. 

Şimdi Kendinizi aşağıdaki sorular ışığında değerlendirin! Eğer aşağıdaki durumları süreğen bir şekilde yaşıyorsanız profesyonel yardım alın.

1. Afet bölgesinde yaşadıklarınıza benzeyen her şey, afetle ilgili duygularınızı aklınıza getiriyor ve hatırlatıyor mu? Bu duygularınızı yönetmekte ne düzeyde başarılı olduğunuzu düşünüyorsunuz?

2. Uykularınızı sürdürmekte, kesintisiz ve derin bir uyku uyumakta zorlanıyor musunuz? Uykularınız bölünüyor mu?

3. Kendinizi huzursuz ve öfkeli hissediyor musunuz?

4. İstemediğiniz halde afet bölgesi aklınıza geliyor mu? Bu konu ile ilgili düşüncelerinizi yönetmekte güçlük çekiyor musunuz?

5. Afet bölgesinde yaşadıklarınızın hiç yaşanmamış veya gerçekdışı olduklarını hissediyor musunuz?

6. Afet bölgesi ile ilgili görüntüler fotoğraf gibi, film gibi gözünüzün önünde canlanıyor mu? Bu durumda kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Duygunuzun yoğunluğunu ve baş etme düzeyinizi nasıl değerlendirirsiniz?

7. Ani ses, görüntü ve hareketlerden çabuk irkiliyor ve abartılı tepkiler veriyor musunuz?

8. Dikkatinizi toparlamakta ve odaklanmakta normale göre daha fazla zorlanıyor musunuz?

9. Afet bölgesini düşündüğünüzde terleme, kızarma, titreme, çarpıntı, nefes alma güçlüğü, göğüste baskı hissi gibi bedensel belirtiler yaşıyor musunuz?

<-Önceki